NHỮNG GIỐNG CÀ PHÊ NỔI TIẾNG Ở VIỆT NAM

VietCoffee sưu tầm và biên soạn

Giống cà phê Arabica Typica

Giống cà phê Arabica Moka

Giống cà phê Arabica Catuai

Cà phê Việt Nam rất phong phú đa dạng về hương thơm và mùi vị. Có thể kể đến như:

1. Arabica: Catimor, Typica, Bourbon, Catuai.

Các chủng cà phê thuộc dòng Arabica đặc biệt thơm ngon ở Việt Nam có Bourbon, Typica. Đây là những chủng cà phê đã có rất lâu trên Trái Đất. Nhưng các chủng này rất khó trồng vì năng suất thấp, dễ bị sâu bệnh nên dần bị loại ra khỏi các rẫy cà phê và được thay thế dần bởi chủng Catimor – loại được phát triển tại Bồ Đào Nha năm 1959, là sự lai tạo của hai giống Caturra và Timor (Timor lại là sự lai tạo giữa dòng robusta với arabica). Loại này dễ trồng, năng suất cao và có thể kháng được sâu bệnh. Hiện nay, đối với Arabica ở Việt Nam, Catimor được trồng phổ biến rộng rãi ở hầu hết các vùng nguyên liệu cà phê lớn trên cả nước là Lâm Đồng, Đắk Lắk, Đắk Nông, Quảng Trị, Nghệ An, Sơn La. Một chủng cà phê khác là “Moka” được trồng ở vùng Cầu Đất, Xuân Trường, Đà Lạt, chủng cà phê này đặc biệt thơm ngon nổi tiếng nên được các nhà làm cà phê rang xay tận dụng để quảng cáo cho sản phẩm rang xay của mình.

a. Typica:

Sản lượng Typica hiện tại ở huyện Cầu Đất gồm 2 xã Xuân Trường và Trạm Hành mỗi năm đạt khoảng 2,5 – 3 tấn nhân cà phê. Trước năm 1988, ở khu vực này chỉ có Typica và Bourbon. Những năm 1990, các giống cà phê khác như Catimor, Catuai (trái vàng) được giới thiệu vào khu vực nhưng phải đến năm 2001, khi giá cà phê xuống cực thấp thì người dân bắt đầu chặt hàng loạt Typica để trồng Catimor. Không có sự phân loại khi thu mua, Typica cũng được bán cùng với Catimor để xuất khẩu nên người dân chặt dần và thay thế chúng bằng giống Catimor có năng suất cao gấp 2 – 3 lần so với Typica. Catimor đã xuất ra thế giới nhưng là dưới dạng cà phê nhân xuất khẩu và dùng để trộn với các loại cà phê khác. Trong khi đó, Typica mất dần và sản lượng rất hạn chế.

b. Bourbon:

Giống cà phê có giá trị cao nổi tiếng ở Việt Nam và có chất lượng cũng như hương vị sánh ngang với một trong những loại cà phê ngon nổi tiếng thế giới là Arabica Bourbon, tức cà phê Moka. Arabica Bourbon (Moka) xuất phát từ cảng Mocha, Yemen từ thế kỷ thứ 13. Moka được du nhập đến đảo Bourbon (lúc bấy giờ có tên là Reunion), một hòn đảo nhỏ thuộc Pháp, nằm trong Ấn Độ Dương, cách Madagascar 700km về phía Đông và cách Mauritius 200km về phía Tây Nam. Giống Arabica Bourbon này, lần đầu tiên được người Pháp đưa vào Việt Nam là năm 1875. Người Pháp lập ra một số đồn điền cà phê để canh tác Moka. Sau khi Moka được thu hoạch và chế biến, được tung ra thị trường với thương hiệu “Arabica du Tonkin”, nổi tiếng vì cực kỳ thơm ngon, sang trọng và chỉ có tầng lớp thượng lưu, quí tộc mới được thưởng thức. “Arabica du Tonkin”, loại cà phê Moka danh tiếng trồng ở Việt Nam phần lớn được nhập khẩu về Pháp để phục vụ cho những người thưởng thức sành điệu. Hạt có vị chua nhẹ với mùi rượu vang, hậu vị ngọt. Moka Cầu Đất được xem bà hoàng của các loại cà phê nhờ hương thơm quyến rũ và vị ngon nhẹ nhàng, mượt mà và lưu luyến một cách đặc biệt của nó. Từ lâu Moka được trồng và sinh trưởng tốt tại các xã Xuân Thọ và Xuân Trường thuộc vùng Cầu Đất, Đà Lạt.

c. Catuai:

Catuai là sản phẩm lai tạo vào những năm 1940 giữa dòng cà phê Caturra (đặt theo tên một thị trấn ở Brazil), một biến thể của Bourbon (Arabica thuần chủng) với dòng cà phê Mundo Novo (dòng lai tạo giữa hai dòng Arabica thuần chủng là Bourbon và Typica).

Catuai được nhập vào Việt Nam từ Cuba trong giai đoạn những năm 1980 cùng với cà phê Catimor trồng tại vùng Phủ Quỳ, Nghệ An, sau đó đưa giống vào phát triển thêm tại khu vực Quảng Trị. Catuai cho năng suất khá tốt nhưng sức chịu đựng sâu bệnh, sương muối.…rất kém, có thể do có đặc tính di truyền từ Caturra nổi tiếng với kháng thể kém. Vì lý do này, Catuai không được phát triển tiếp, chỉ còn lác đác vài vườn, nhưng ngay cả như vậy tỷ lệ lẫn cà đỏ Catimor trong vườn cũng rất cao. Người dân thu hái và bán lẫn với Catimor.

Khác với Catimor có màu đỏ, quả cà phê Catuai chín có màu vàng. Đa số nhân có hình dạng tròn như nhân Catimor nhưng tỷ lệ xuất hiện những hạt dài nhiều hơn Catimor. Điều này có thể gây ra bởi nguyên nhân các vườn Catuai ở khu vực không còn được đồng nhất về giống.

2. Robusta:

Cà phê Robusta ngon nhất của vùng đất Tây Nguyên xuất phát từ các cánh vườn khác nhau ở các tỉnh Tây Nguyên. Như Robusta tỉnh Đắk Lắk phải kể đến cà phê ở Buôn Hồ, tỉnh Đắk Nông có cà phê ngon được trồng ở Đắk Mil, cà phê Robusta ngon Đắk Hà thuộc tỉnh Kon Tum, Tỉnh Gia Lai có Chư Sê, Lâm Đồng có Di Linh. Tuy cũng là cà phê Robusta nhưng mỗi vùng đất lại mang đến mỗi hương vị khác nhau, rất tinh tế và đặc trưng so với các vùng đất khác. Địa lý thấp hơn về phía Nam và Đông Nam có các tỉnh như Bình Phước, Đồng Nai….cũng đóng góp một sản lượng lớn cà phê Robusta, nhưng chất lượng hương vị có phần kém hơn cà phê Robusta của Tây Nguyên.

3. Cherry:

Cherry hay còn gọi là cà phê mít gồm có 2 giống chính là Liberica và Exelsa.

Sản lượng của cà phê mít không lớn, hạt nhân to, thon, dài và trắng. Cây thường cao và được trồng thuần loài hay làm đai rừng chắn gió cho các vườn cà phê vối, thường trồng thành hàng với khoảng cách 5-7m một cây.

Do đặc tính chịu hạn và có sức chống chọi với sâu bệnh cao nên hiện cà phê mít được dùng làm gốc ghép cho các loại cà phê khác rất được các nhà vườn ưa chuộng.

Hạt cà phê mít thường được trộn vào với cà phê vối, cà phê chè khi rang xay để tạo thành những hương vị khác.